IJslanders - Fokkerij

IJslanders - Fokkerij


Fokkerij.
Oriëntatie.
Voor een verantwoord fokkerijbeheer moeten enige basisvragen worden beantwoord:



Wat zijn de specifieke kenmerken van het uitgangsmateriaal, het "wat"?
Wat is de doelstelling van de fokkerij, het "waarom"?
Wat zijn de daar voor beschikbare technieken, het "hoe"?
Wat zijn de te verwachte effecten van die technieken?

Wat maakt de IJslandse pony?
Allereerst de lange geschiedenis van isolatie en raszuiverheid... Daarbij niet te vergeten de harde maar unieke situatie van de extensieve fokkerij op IJsland... Vanwege de eilandsituatie in combinatie met herhaalde decimering van het bestand door natuurlijke omstandigheden moet de inteeltcoëfficiënt welhaast eigenaardig hoog zijn zonder kwalijke gevolgen (die zijn er zonder twijfel door die herhaalde natuurlijke decimering meedogenloos uit geselecteerd)... Terwijl er geen of nauwelijks opportune rasveredeling heeft plaats gevonden... een uitzonderlijk wonderlijk paardenvolk!
Natuurlijke selectie.
Gedurende de ruim tien eeuwen dat de ponies op IJsland verblijven kan gerust gesteld worden dat de plaatselijke natuurlijke omstandigheden, zoals het voedselaanbod, het weer/klimaat, en niet te vergeten regelmatige geologische catastrofen van veel grotere vormende invloed zijn geweest op het ras zoals we dat nu zien dan het menselijk beheer. Dit gegeven stelt een eerste duidelijke grens aan wat mogelijk is en wat niet: IJslandse paarden kun je eigenlijk alleen op IJsland zelf fokken! ...omdat nergens anders die natuurlijke omstandigheden zo dwingend zijn.
Wat moeten we er hier dan mee?
Schipperen! De situatie zo goed mogelijk continueren (en maar hopen dat er op IJsland zelf voldoende traditionele fokkerij gehandhaafd blijft). Dat houdt voor ons in:

Registratie van alle ponies (anders zijn ze definitief 'zoek').
Natuurlijke selectie simuleren door veterinaire keuring.
Geen selectie door centraal gerichte 'veredeling'
Door informerend - en daar waar nodig sturend - beheer trachten de
genenpool juist zo breed mogelijk te houden.


Over 'veredeling'.
Rasveredeling door middel van opportune selectie houdt bijna altijd een genetische verarming in, in plaats van een 'verbetering'. Wat gebeurt er eigenlijk? Het gangenspectrum kan een aardig voorbeeld zijn:
STEL: Wij willen alleen nog maar IJslanders die uitstekend kunnen showtölten. Goed, dan zou je daar op kunnen proberen te selecteren. Maar er gebeurt dan nog meer dan dat je naar wens töltende ponies bevoordeelt! Je beïnvloedt op zijn minst de rest van het gangenspectrum dat in de genenpool aanwezig is. Het is niet zo dat de rest op het zelfde niveau gehandhaaft blijft als je "daar van af blijft", want de gangen zijn interactief met elkaar verbonden. Zo zijn laterale dieren bij voorbeeld vaak slechte galoppeurs (vierslaggalop). Daar komt nog bij dat er waarschijnlijk nog andere verborgen selectors in werking treden... misschien wel in verband met gezondheid, of vruchtbaarheid! Zonder moeite zijn er veredelingsfokkerijen in de paardenhouderij aan te wijzen waar dat het geval is.
Het argument dat je eigenschappen naar wens kunt 'veredelen' terwijl de rest automatisch op een status quo gehandhaafd blijft, zo als in geleide (op grond van prestatie- dan wel uiterlijk naar oppportune maatstaven) fokkerijen wel wordt beweerd is of een bewuste leugen, of een bewijs van onvermogen. Vaak geeft men echter niet om genetische verarming. Dat is een andere zaak. Voorkoming er van staat echter voor ons als eerste doel op de lijst waar het het behoud van een in hoge mate geconsolideerd ras als de IJslandse pony aan gaat.

Praktijk.
De ponyfokkerij buiten IJsland zelf is kleinschalig. Verreweg de meeste mensen doen het als hobby. Omdat het een onvergetelijke gebeurtenis is de geboorte van een veulen bij te wonen. Omdat het zien opgroeien van dat veulen zo veel vreugde geeft. Wie met één IJslander begint bezit na enige jaren vaak een kleine kudde. Zo gaat dat. Of mensen doen samen op één plek, want een pony alleen houden is niets gedaan. Het zijn kuddedieren, net als wij. De IFIJP registreert alle IJslandse ponies zonder vererfbare gebreken, dus ook die van u. Daarnaast bieden we als vereniging natuurlijk de kans met verwante geesten in kontakt te komen, en wie weet woont de hengst die u al zo lang zoekt wel pal in de buurt...
Toekomst.
Fokkerij is altijd en per definitie een lange-termijn bezigheid, en kan niet zonder een duidelijke toekomstvisie. De IFIJP is zich er van bewust dat fokkerijbeheer een dynamisch gegeven is, zodat het nastreven van een echte status quo even onrealistisch is als het pretenderen een ras als de IJslandse pony te willen 'verbeteren'. Wat dan wel?
Het beleid van de IFIJP is er op gericht zo veel mogelijk van de in 1000 jaar tijd geconsolideerde eigenschappen te bewaren. In een aantal gevallen weten we van te voren al dat dat niet lukt... De terug-verhuizing naar een mildere klimaatzône zal op de langere duur zeker gevolgen hebben voor de vachtstructuur, om maar iets te noemen. Dáár is niets aan te doen.
Waar we hopelijk wel iets aan kunnen bijdragen, is de mate en vorm van actieve menselijke inmenging in de fokkerij. Een prestatiefokkerij naar opportune maatstaven en met uitsluiting van alle andere mogelijkheden - "op weg van het Europese oerpaard naar het perfecte gangenpaard, de gaedingur" - leidt zoals boven uitgelegd slechts tot genetische verarming van het landras en zullen we om die reden alleen al proberen tegen te gaan. De IFIJP wil echter boven alles dat Europese oerpaard zo goed mogelijk behouden in al de verscheidenheid die het als "ruw landras" heden nog toont, dank zij IJsland, en de aard en handelswijze van het IJslandse volk. Da's echt de moeite waard, vinden wij, waar het hier één van de allerlaatste paardenrassen betreft dat nog niet door opportune 'veredeling' verzwakt en genetisch verarmd is. Binnen dat landras zijn er ook altijd wel "gaedingurs" gevonden voor de liefhebber; er is geen enkele aanwijzing dat dat in de toekomst niet zo zou zijn. De mensen die dat willen zullen ongetwijfeld toch daar op pogen te selecteren, zodat er geen enkele reden bestaat dat ook nog eens te willen afdwingen. De realiteit is gelukkig dat de in het ras geïnteresserde liefhebbers welhaast van een even uiteenlopend pluimage zijn als het ras zelf... komt dat even goed uit!