Lippizaner - GESCHIEDENIS

Lippizaner - GESCHIEDENIS


GESCHIEDENIS

In het Europa van de 16e eeuw was alles anders geregeld dan nu. De adel maakte de dienst nog uit en heerste over de bovolking. Waarden en normen Iagen anders. Oorlogen werden uitgevochten met slagwapens en lichte vuurwapens, op kleine oppervlakten, met wendbare paarden. Konink- en keizerrijken konden zeer groot zijn.

De adel kon slechts heersen door indruk te maken. Een middel daartoe was het gebruik van indrukwekkende paarden, zowel onder het zadel, als voor het rijtuig. Geen wonder dat de kleine, trotse en bovenal wendbare en gemakkelijk te rijden paarden van Spaanse afkomst bijzonder in de mode waren. Ieder zichzelf respecterend vorstelijk hofhield er in die tijd dan ook een uitgebreide stal op na, met grote hoeveelheden paarden, bij voorkeur met Spaans bloed. Veel hoven hadden ook eigen stoeterijen, die met goed paardenmateriaal in de behoefte van de adel voorzagen. In het grote Habsburgse rijk besloot men in de 16e eeuw ook een eigen fokkerij van Spaanse paarden te beginnen, ook om niet steeds maar heel Europa te hoeven afreizen, op zoek naar goed bloed. In het jaar 1562 werd de hofstoeterij in Kladrub (Bohemen) hiertoe opgericht. In 1580 werd van de bisschop van Triëst een landgoed te Lipizza aangekocht om in de Karst paarden te gaan fokken. In bet volgende jaar werden verschillende hengsten en merries in Spanje aangekocht en naar de pas gebouwde stoeterij gebracht. Met deze paarden, tesamen met enkele inlandse paarden van het taaie zgn. Karster paard, werd de basis gelegd van wat later een beroemd paardenras zou worden: het Lipizzaner paard. Uitgangspunt bij het opzetten van deze, uiteindelijk keizerlijk geworden stoeterij was: het fokken van een Iicht en wendbaar rij- en koetspaard, indrukwekkend en gracieus, met een enorm uithoudingsvermogen, hard beenwerk en een goede gezondheid. De paarden moesten voor al het werk ten behoeve van het keizerlijke hofinzetbaar zijn. Dit varieerde van rij- en Hogeschoolpaard van de hoge adel te Wenen, voor dagelijks gebruik en op bet slagveld, tot paarden voor de keizerlijke posterijdiensten. Om dekhengsten te selecteren voor de stoetenij werden deze beproefd in de beroemde Hofrijschool te Wenen. De merries werden grotendeels voor de wagen uitgeprobeerd. Daarnaast kregen de kwaliteitsvolle Lipizzaners snel de taak van rassenverbeteraar in de militaire en burgelijke fokkerij. In Midden Europa werd bet Lipizzaner paard snel een begrip als paard van de hoge en lagere adel, dat ook op de gewone burgerij met zijn kwaliteiten ten dienste stond. In de eeuwen na 1780 werden vanuit geheel Europa paarden met Spaans bloed ten behoeve van Lipizza aangekocht. Voornamelijk in de ige eeuw werd ook veel Arabisch bloed in de fokkerij gebracht. Het oude, zogenaamde Barokke type is echter nooit verloren gegaan. Naast de oorspronkelijke stoeterij te Lipizza werd de Lipizzaner op vele andere plaatsen verspreid over het grote Habsburgse Rijk gefokt, bijvoorbeeld op militaire stoetenijen, zoals in bet Hongaarse MezOhegyes en bet Zevenburgse Radautz. Maar ook de lagere adel fokte op privé stoeterijen de Lipizzaner, bijvoorbeeld de fam. Von Jankovic in Terezovac.

Heden ten dagen zijn in de fokkerij acht hengstlijnen overgebleven, waarvan zeven direct teruggaan op Spaans bloed, en één op een Arabische hengst. Deze acht lijnen gaan terug naar de volgende stamvaders: Conversano, Maestoso, Favory, Pluto, Neapolitano, Tulipan, Incitato en Siglavy. Verder zijn en enkele tientalle merriefamilies, deels teruggaand op de oniginele Spaanse fokkerij van bet Habsburgse Hof, deels op veelal Arabische stammen, ook te Lipizza gebruikt, of in Hongaarse of Kroatische (pnivé) stoeterijen.

De nu zo beroemde schimmelkleur van de Lipizzaner heeft zich pas in het ras doorgezet na de invoening van arabisch bloed. Voordien kwamen verhoudingsgewijs veel meer verschillende kleuren voor: zwart, bruin, donker bruin, isabel, vaal en zelfs bont. Tegenwoordig komen de kleuren zwart, bruin, donken bruin en vos nog voor, zij het in kleine hoeveelheden.